Szewska pasja, czyli o pierwszym idealiście „Lalki”, Michale Szumanie.
Szanowni Państwo,
w tym poście skupimy się na osobie Michała Szumana. By pokrótce przedstawić naszego bohatera, powołam się na bezpośrednie źródło, czyli treść samej Lalki, która Szumana przedstawia tak:
Inna para butów
Z punktu widzenia etymologii nie bardzo interesuje nas zawód, którym para się Michał Szuman. Jeśli chodzi natomiast o protoplastów nosicieli jego nazwiska, kwestia ich profesji zaczyna interesować nas dużo bardziej.
Jak podaje Rymut, nazwisko Szuman zostaje odnotowane w 1612 roku. Jest to nazwisko pochodzenia niemieckiego (co chyba niespecjalnie nas dziwi), a konkretnie od niemieckiej nazwy osobowej Schumann, która to z kolei wywodzi się od średniowiecznego niemieckiego schouochman, czyli szewc. Rymut podaje jeszcze jedną sugestię – miałaby to być nazwa odmiejscowa, nawiązująca do wsi Szumanie4. Biorąc pod uwagę żydowskie pochodzenie Szumana, druga opcja jest dużo mniej prawdopodobna.
Nomen omen?
Pierwotnie Żydzi aszkenazyjscy (czyli ci zamieszkujący głównie Europę Wschodnią i Środkową, rzadziej Europę Zachodnią), decydując się przyjąć nazwisko odzawodowe, przyjmowali je od nazw funkcji nobilitujących, tj. kapłańskich i innych pełnionych w synagodze. Z czasem upowszechniło się przyjmowanie nazwisk od nazw zawodów świeckich. Co ciekawe, w Niemczech Zachodnich istniał zakaz dopuszczania Żydów do gildii i organizacji cechowych. Nazwiska odzawodowe mogli oni zatem otrzymać tylko wtedy, gdy wykonywali dany zawód samodzielnie na wsi lub gdy przynależeli do gildii żydowskich. Te fakty rodzą wątpliwości co do tego, że nazwiska odzawodowe są jednoznaczne. Co więcej nie zawsze jest pewne, czy nosiciel tego nazwiska faktycznie parał się danym zawodem. Niektórzy Żydzi noszą nazwiska brzmiące Pisar, Pismennik, Szrajber pochodzące od słowa pisarz. Motywacja jest tu jednak zupełnie inna. Jak się bowiem okazuje, Pisarz to tradycyjna nazwa osobowa przypisana Mojżeszowi5.
Imię Michał ma z kolei pochodzenie czysto hebrajskie, którego oryginalna forma to מִיכָאֵל
[Mîchā’ēl]. To biblijne imię ma nosić jeden z archaniołów, a wywodzi się ono z wyrażenia w języku hebrajskim מי כמו אלוהים, co oznacza dosłownie 'ty, który (jesteś) Elohim', czyli 'ten, który jest jak Bóg'6.
Przypisy:
1. Bolesław Prus, Lalka, oprac. J. Bachórz, Wrocław 1991, s. 215.
2. Bolesław Prus, Lalka, oprac. J. Bachórz, Wrocław 1991, s. 143.
3. Stanisław Konarski, Słonimski Stanisław [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. XXXIX s. 25.
4. Szuman [w:] K. Rymut, Nazwiska Polaków. Słownik historyczno-etymologiczny, t. I, Kraków 1991.
5. Więcej na ten temat zob. Zofia Abramowiczówna, Słownik etymologiczny nazwisk Żydów białostockich, Białystok 2001
6. http://www.behindthename.com/name/michael [dostęp: 09.05.2018].
w tym poście skupimy się na osobie Michała Szumana. By pokrótce przedstawić naszego bohatera, powołam się na bezpośrednie źródło, czyli treść samej Lalki, która Szumana przedstawia tak:
Lekarz, Żyd, stary kawaler, żółty, mały; z czarną brodą, miał reputację dziwaka. Posiadając majątek leczył darmo i o tyle tylko, o ile było mu to potrzebnym do studiów etnograficznych; przyjaciołom zaś swoim raz na zawsze dał jedną receptę: Używaj wszystkich środków, od najmniejszej dozy oleju do największej dozy strychniny, a coś ci z tego pomoże, nawet na – nosaciznę1.Chociaż postać naszego żydowskiego lekarza jest dość charakterystyczna, nie to jest w niej najciekawsze. Szuman jest bowiem kolejną postacią, poprzez którą Lalka koresponduje ze światem rzeczywistym. Ignacy Baliński – polski pisarz i publicysta – wysnuł teorię, jakoby Bolesław Prus miał poprzez postać Michała Szumana sportretować Stanisława Słonimskiego2. Po dokonaniu porównania obu bohaterów, teza ta wydaje się być bardzo prawdopodobna. Słonimski to lekarz żydowskiego pochodzenia. Słynął z fundowania stypendiów młodym artystom, a także z leczenia ubogich za darmo. Co więcej, jak podaje Stanisław Konarski, Prus i Słonimski byli przyjaciółmi3.
Inna para butów
Z punktu widzenia etymologii nie bardzo interesuje nas zawód, którym para się Michał Szuman. Jeśli chodzi natomiast o protoplastów nosicieli jego nazwiska, kwestia ich profesji zaczyna interesować nas dużo bardziej.
Jak podaje Rymut, nazwisko Szuman zostaje odnotowane w 1612 roku. Jest to nazwisko pochodzenia niemieckiego (co chyba niespecjalnie nas dziwi), a konkretnie od niemieckiej nazwy osobowej Schumann, która to z kolei wywodzi się od średniowiecznego niemieckiego schouochman, czyli szewc. Rymut podaje jeszcze jedną sugestię – miałaby to być nazwa odmiejscowa, nawiązująca do wsi Szumanie4. Biorąc pod uwagę żydowskie pochodzenie Szumana, druga opcja jest dużo mniej prawdopodobna.
Nomen omen?
Pierwotnie Żydzi aszkenazyjscy (czyli ci zamieszkujący głównie Europę Wschodnią i Środkową, rzadziej Europę Zachodnią), decydując się przyjąć nazwisko odzawodowe, przyjmowali je od nazw funkcji nobilitujących, tj. kapłańskich i innych pełnionych w synagodze. Z czasem upowszechniło się przyjmowanie nazwisk od nazw zawodów świeckich. Co ciekawe, w Niemczech Zachodnich istniał zakaz dopuszczania Żydów do gildii i organizacji cechowych. Nazwiska odzawodowe mogli oni zatem otrzymać tylko wtedy, gdy wykonywali dany zawód samodzielnie na wsi lub gdy przynależeli do gildii żydowskich. Te fakty rodzą wątpliwości co do tego, że nazwiska odzawodowe są jednoznaczne. Co więcej nie zawsze jest pewne, czy nosiciel tego nazwiska faktycznie parał się danym zawodem. Niektórzy Żydzi noszą nazwiska brzmiące Pisar, Pismennik, Szrajber pochodzące od słowa pisarz. Motywacja jest tu jednak zupełnie inna. Jak się bowiem okazuje, Pisarz to tradycyjna nazwa osobowa przypisana Mojżeszowi5.
Imię Michał ma z kolei pochodzenie czysto hebrajskie, którego oryginalna forma to מִיכָאֵל
[Mîchā’ēl]. To biblijne imię ma nosić jeden z archaniołów, a wywodzi się ono z wyrażenia w języku hebrajskim מי כמו אלוהים, co oznacza dosłownie 'ty, który (jesteś) Elohim', czyli 'ten, który jest jak Bóg'6.
Przypisy:
1. Bolesław Prus, Lalka, oprac. J. Bachórz, Wrocław 1991, s. 215.
2. Bolesław Prus, Lalka, oprac. J. Bachórz, Wrocław 1991, s. 143.
3. Stanisław Konarski, Słonimski Stanisław [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. XXXIX s. 25.
4. Szuman [w:] K. Rymut, Nazwiska Polaków. Słownik historyczno-etymologiczny, t. I, Kraków 1991.
5. Więcej na ten temat zob. Zofia Abramowiczówna, Słownik etymologiczny nazwisk Żydów białostockich, Białystok 2001
6. http://www.behindthename.com/name/michael [dostęp: 09.05.2018].
Komentarze
Prześlij komentarz